اعمال شب بیست و سوم ماه رمضان (شب قدر)

مجموعه: اعمال مستحبی

اکثر احادیث معتبر دلالت دارد که شب بیست و سوم، شب قدر است

شب بیست و سوم:
این شب، از دو شب قبل برتر است و از احادیث متعدد اینگونه احتمال داده می‌شود که شب قدر همین شب است. در روایتی از امام باقر(ع) نقل شده است که مردی در ماه رمضان خدمت رسول خدا (ص) آمد و به آن حضرت عرض کرد: من در بیرون مدینه به سر می‌برم و شتر و گوسفند دارم که نمی‌توانم همه شب در مدینه حاضر شوم. دوست دارم شبی را به من معرفی کنی تا آن شب را به مدینه بیایم و در نماز و عبادت حاضر باشم . حضرت او را به نزد خود فراخواند و به طور در گوشی آن شب را معرفی کرد.

آن مرد نیز وقتی شب‌های بیست و سوم ماه رمضان فرا می‌رسید، با همه خانواده و فرزندان و غلامان به مدینه می‌آمد و آن شب را می‌ماند و صبحگاهان به منزل خویش بر می‌گشت.

همچنین در روایت دیگری نقل شده است که رسول خدا(ص) در شب بیست و سوم ماه رمضان به سر و روی خانواده‌اش آب می‌پاشید تا به خواب نروند ( و از فضیلت این شب بهره بگیرند).

روایات متعدد دیگری نیز داریم که می‌گوید: شب قدر، شب بیست و سوم است. مرحوم "علامه مجلسی" نیز در کتاب "زادالمعاد" می‌گوید:"‌اکثر احادیث معتبر دلالت دارد که شب بیست و سوم، شب قدر است".

اعمال مخصوص شب بیست و سوم ماه رمضان
در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان، غیر از اعمال مشترک شب‌های قدر، اعمال دیگری نیز وارد شده است تا فردی که این شب را به احیا می‌گذراند در کنار اعمال مشترک شبهای قدر، آنها را نیز انجام دهد، که شرح آن در ادامه می آید:

1- سوره عنکبوت و سوره روم را بخواندکه امام صادق(ع) فرمود: " هرکس در شب بیست و سوم، سوره‌های عنکبوت و روم را بخواند، به خدا سوگند! اهل بهشت است".

2- هزار مرتبه سوره "انا انزلناه" (سوره قدر) را بخواند.

3- سوره " حم دخان" (سوره دخان) را بخواند.

4- محمّد بن عیسى به سند خود از امامان‏ صالح علیهم السّلام روایت کرده که فرمودند:در شب بیست ‏وسوم از ماه رمضان این دعا را به دفعات بخوان،در حال سجود و قیام و قعود.و بر هر حالى که هستى در تمام ماه،و در طول حیاتت تا جایى که ممکن باشد،و هر زمانى که به یادت آید.بعد از ستایش پروردگار به بزرگوارى،و فرستادن صلوات بر پیامبر صلى اللّه علیه و آله مى‏گویى:

اَللهمَّ کُن لولیّکَ الحُجةِ بنِ الحَسَنِ صَلَواتُکَ عَلَیهِ و عَلی ابائهِ فی هذهِ السّاعةِ، و فی کُلّ ساعَة وَلیّا و حافظا وقائِداً وَ ناصِراً وَ دَلیلاً وَ عَیناً حَتّی تُسکِنَهُ اَرضَکَ طَوعاً و تُمَتّعَهُ فیها طَویلًا.

حجت بن الحسن که درودهایت بر او و پدرانش باد،در این ساعت،و در هر ساعت سرپرست و نگهبان و پیشوا و یاور و راهنما و دیده‏ باه(باش،تا او را با رغبت مردم در زمینت سکونت دهى،و زمانى طولانى بهره‏مندش سازى.

 هرکس در شب بیست و سوم، سوره‌های عنکبوت و روم را بخواند از بهشتیان است

5- همچنین می خوانی:
یا مُدَبّرَ الاُموُرِ ،یا باعِثَ مَن فی القُبُور،یا مُجرِی البُحُور،یا مُلَیّنَ الحَدیدِ لِداوُد ، صَل عَلی مُحَّمد وَافعَل بی کَذا وَ کَذا اَللیلَةَ الیلَةَ

اى تدبیرگر امور، اى برانگیزنده مردهاى در گور،اى روان کننده دریاها،اى نرم کننده آهن براى داود،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست‏ و با من چنین و چنان کن امشب،امشب
(به جاى«کذا و کذا»حاجات خود را بخواهد)

و دست‌هاى‏ خود را در وقت خواندن «یا مدبّر الامور»تا آخر به سوى آسمان بردار و این دعا را در حال رکوع، سجود، ایستاده و نشسته بخوان و آن را تکرار کن و در شب آخر ماه رمضان هم بخوان.

6-این دعا را بخواند:

اللَّهُمَّ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی وَ أَصِحَّ لِی جِسْمِی وَ بَلِّغْنِی أَمَلِی وَ إِنْ کُنْتُ مِنَ الْأَشْقِیَاءِ فَامْحُنِی مِنَ الْأَشْقِیَاءِ وَ اکْتُبْنِی مِنَ السُّعَدَاءِ فَإِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ عَلَى نَبِیِّکَ الْمُرْسَلِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَمْحُو اللَّهُ مَا یَشَاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتَابِ

خدایا عمرم را طولانى گردان،و روزى‏ام را وسعت بخش،و بدنم را تندرست بدار،و به آرزویم برسان،و و اگر در زمره بدفرجامان،هستم،مرا از آن گروه محو کن،و در گروه سعادتمندان ثبت فرما،که تو در کتاب فرو فرستاده‏ به پیامبر مرسلت(درود تو بر او و خاندانش)فرمودى:خدا محو مى‏کند آنچه را بخواهد و ثبت مى‏نماید آنچه را اراده کند و کتاب جامع نزد اوست.

7- بخواند دعای :
اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ فِیمَا تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی وَ تُوَسِّعَ لِی فِی رِزْقِی

خدایا قرار ده در آنچه حکم مى‏کنى،و مقدّر مى‏نمایى،از فرمان حتمى، در آنچه از کار حکیمانه جدا مى‏سازى در شب قدر،از حکمى که بازگشت نپذیرد،و تغییر نیابد،اینکه مرا در این سال از حاجیان خانه محترمت بنویسى،حاجیانى که حجّشان پذیرفته،و سعیشان قبول افتاده،و گناهانشان‏ آمرزیده گشته،و بدیهایشان محو شده است،و قرار ده در آنچه فرمان مى‏دهى و مقدّر مى‏نمایى که عمرم را طولانى گردانى،و در روزى‏ام‏ وسعت بخشى.  

خواندن هزار مرتبه سوره "انا انزلناه" در شب قدر فضیلت بسیار دارد

 8-دعایى را که در کتاب«اقبال»آمده است بخواند:
یَا بَاطِنا فِی ظُهُورِهِ وَ یَا ظَاهِرا فِی بُطُونِهِ وَ یَا بَاطِنا لَیْسَ یَخْفَى وَ یَا ظَاهِرا لَیْسَ یُرَى یَا مَوْصُوفا لا یَبْلُغُ بِکَیْنُونَتِهِ مَوْصُوفٌ وَ لا حَدٌّ مَحْدُودٌ وَ یَا غَائِبا [غَائِبُ‏] غَیْرَ مَفْقُودٍ وَ یَا شَاهِدا [شَاهِدُ] غَیْرَ مَشْهُودٍ یُطْلَبُ فَیُصَابُ وَ لا یَخْلُو [لَمْ یَخْلُ‏] مِنْهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَا بَیْنَهُمَا طُرْفَةَ [طَرْفَةَ] عَیْنٍ لا یُدْرَکُ بِکَیْفٍ [بِکَیْفَ‏] وَ لا یُؤَیَّنُ بِأَیْنٍ [بِأَیْنَ‏] وَ لا بِحَیْثٍ [بِحَیْثُ‏] أَنْتَ نُورُ النُّورِ وَ رَبُّ الْأَرْبَابِ أَحَطْتَ بِجَمِیعِ الْأُمُورِ سُبْحَانَ مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ‏ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ هَکَذَا وَ لا هَکَذَا غَیْرُهُ

اى پنهان در حال آشکار بودنش،و اى آشکار در حال پنهان بودنش‏ و اى پنهانى که مخفى نمى‏شود،اى آشکارى که دیده نمى‏شود،اى به وصف آمده‏اى که هیچ ممکنى به حقیقتش نمى‏رسد و هیچ حدّ بسته‏اى به او احاطه پیدا نمى‏کند،و اى غایب گم نشده،اى حاضرى که مشهود نیست،تا آنکه جستجو شود و او را بیابند،آسمانها و زمین و آنچه بین آنهاست،به اندازه چشم برهم‏زدن از او خالى نیست،به کیفیتى معیّن دانسته نمى‏شود و محدود به مکان و جهت نمى‏گردد،تویى روشنایى نور،پروردگار پرورندگان،به همه امور احاطه کرده‏اى، منزّه است آن‏که چیزى همانندش نیست،و او شنوا و بیناست،منزّه است آن‏که داراى این صفات است و براى غیر او چنین صفاتى نیست.

سپس آنچه را مى‏ خواهى از خدا طلب کن

9: غیر از غسل اوّل شب،غسلى هم در آخر شب انجام دهد.بدان که براى‏ غسل و شب زنده‏دارى این شب و زیارت امام حسین علیه السّلام،و صد رکعت نماز،فضیلت بسیار نقل شده است،و انجام این اعمال مورد تأکید است.

شیخ طوسى در کتاب«تهذیب»از ابو بصیر از امام صادق علیه السّلام روایت کرده که آن‏ حضرت فرمود:در شبى که امید مى‏رود شب قدر باشد،صد رکعت نماز بخوان در هر رکعت پس از سوره«حمد»ده مرتبه‏ سوره«توحید»را قرائت کن،گفتم:فدایت شوم،اگر ایستاده قدرت نداشته باشم چه؟فرمود نشسته بخوان،گفتم‏ اگر نتوانم،فرمود:به همان حالى که در بسترت به پشت خوابیده‏اى این نماز را بخوان.

از کتاب»دعائم الاسلام«روایت‏ شده که رسول خدا صلى اللّه علیه و آله در دهه آخر ماه رمضان بستر خود را جمع مى‏کرد،و براى عبادت کمر همّت را محکم مى‏بست،و در شب بیست‏وسم اهل خود را بیدار مى‏کرد،و آنهایى را که خواب در ربوده بود،به رویشان آب مى‏پاشید،و حضرت فاطمه علیها السلام‏ در این شب اجازه نمى ‏داد احدى از اهلش بخوابد،و خواب آنها را به کمى طعام علاج مى‏ فرمود،و آنها را با خواباندن‏ در روز براى بیدارى و احیاى شب آماده مى ‏کرد،و مى‏ فرمود:محروم کسى است که از خیر این شب محروم بماند. روایت شده که امام صادق علیه السّلام به بیمارى سختى دچار شده بود،وقتى شب بیست‏ وسوم ماه رمضان رسید،به‏ خدمتکارانش دستور داد او را به مسجد بردند،و تا صبح در مسجد بود.

علاّمه مجلسى(ره)فرموده است هرقدر که خواندن قرآن ممکن باشد،در این شب خوانده شود،و دعاهاى صحیفه‏ کامله(سجادیه)،به ویژه دعاى مکارم الأخلاق،و دعاى توبه قرائت گردد،و روزهاى این شبها را نیز باید حرمت نهاد،و به عبادت و تلاوت قرآن به سر آورد،زیرا در احادیث معتبر آمده است که روز قدر در فضیلت همانند شب قدر است.